名企动态--安徽频道--人民网
Альцге?ймер авыруы (альцгеймер т?ренд?ге сениль деменция) — деменцияне? и? еш очрый торган т?ре, нейродегенератив авыру. Бу авыру аркасында кешене? х?тере саега, интеллекты кими, ахыр чикт? ул ш?хес булудан туктый. Беренче тапкыр 1906 елда алман психиатры Алоис Альцгеймер тарафыннан тасвирланды. Кагыйд? буларак, 65 яшен узган кешел?р авырый башлый[1], л?кин Альцгеймерны? ирт? авыруы да бар, ул бик сир?к очрый торган. Х?зерге вакытта баш миенд?ге ?зг?решл?рне магниторезонанслы томография к?рс?т?.
Бу чирд?н интег?чел?рне? баш мие начар шартларда сакланганлыктан карала башлаган ?стерхан чикл?веге т?шен х?терл?т?.

?леге чир кешед? акрынлап кына, сиздермич? башланып кит?. ??м ул нигезд? йогышлы чирл?р, авыр операциял?р, й?р?к-кан системасында тайпылышлар яки психик ??р?х?тл?р кичерг?н кешел?рне “?з ит?”. Олыгайгач, кешег? я?адан бала акылы кер? башлый дил?р. ?лк?нн?рне? к?бесе, балалар кебек, беркатлы, бик тиз ышанучан да булалар. Шуннан файдаланып, аларны аферистлар да алдап, со?гы тиенн?рен? кад?р ?ыеп чыгып кит?л?р.
Альцгеймер (Альцхаймер) авыруы, к?п вакыт 50 яшьт?н со? барлыкка кил?. Ул фикерл?? с?л?те т?б?н?ю, х?тер начарлану, ш?хес ?зг?р? бел?н характерлана торган баш мие з?гыйфьл?н?е. Бу чир бел?н хатын- кызлар к?бр?к авырый. Авыруны? гаил? анамнезы ?ыелмасыннан чыгып, белгечл?р 50 % очракта авыру н?селд?н геннар буенча бирел?
дип саный. Тагын 50 % очракта ДНК (дезоксирибонуклеин кислотасы) митохондрийлары дефекты барлыкка кил? н?ти??сенд? бирел? дип ис?пл?нел?. Авыруны ирт? башлана торган (65 яшьк? кад?р — II тип), со? башлана торганга (65 яшьт?н со? — I нче тип) аерып й?рт?л?р.
Диагноз, авыру билгел?рен? карап, башка авыруларны ис?пт?н чыгар- ганнан со? куела. Тулысы?ча диагнозны м?етне ярып тикшерг?нн?н со? гына раслый алалар.
Гад?тт?, авыру х?тер начарланудан башланып кит?: авыру фикерен туплый, я?а к?нег?л?р башкара алмый. Алга таба симптом к?ч?я бара, л?кин вакыты-вакыты бел?н туктап торырга яки кызу темплар бел?н ?сеш алырга да м?мкин. Авыруны? беренче билгел?ре сизел? башлаудан ?лемг? китер? чоры — 10 ел тир?се була.
Авыруны? башлангыч этабында тайпылышны табу кыен. ?мма, тора- бара сырхауны? авырлыгы кими, очлыкларында мускулларны? тонусы к?т?рел?, ул б?кр?еп, аякларын шапылдатып й?ри башлый. Лаборатор тикшер?л?р патологияне к?рс?тми. Башлангыч стадиял?ренд? баш миен? компьютер томографиясе, магнит-резонанс томографиясе уздырганда, ?з- г?решл?р табылмый, со?рак хас булмаган атрофия барлыкка килг?нлеге белен?. ЭЭГ (электроэнцефалограмма — баш мие биопотенциалларыны? ?зг?р?е язмасы) уздырганда да, патология табылмый, кайвакыт ритм ак- рынаю к?рен?. 90 % очракта клиник диагноз д?рес булып чыга. Бу авыруга диагноз кую ?чен б?генге к?нг? кад?р махсус маркер табылмаган ?ле.
Чирне? ?и?ел формасы. Кыска вакытлы х?тер начарлана. ?йл?н?-тир? шартларны к?з алдында тоту авырая. Авыру яш?г?н урыныннан бераз гына читк? китс? д?, адашырга м?мкин. Ул вакытны белми башлый. С?й- ; л?шк?нд? с?зл?рне таба алмый тора. Фикерен ?ыеп ??мл? т?зи алмый. ; Катлаулырак ??м абстракт уйларны а?ламый. Авыру берни бел?н д? , кызыксынмый, ?з эчен? бикл?н?. Кайвакыт ул депрессияг? бирел?, агрес- сивлык барлыкка кил?. Катлаулы йорт эшл?рен башкарганда (м?с?л?н, аш пешер?) кыенлыклар туа.
Авыруны? уртача формасы. Авыру ?зене? х?лен белештерми башлый.
Аны? ориентациясе бозыла. К?з алдында галлюцинациял?р барлыкка кил?.
Ябыга. Ул к?н д? ?ти торган эшл?рне (м?с?л?н, ?стен? киен?) башкара алмый.
Авыр формасы. Авыру с?йл?? с?л?тен югалта ??м кеше ?йтк?нне а?- ламый. Очлыклары ригидлыга (скелет мускулларыны? кин?т тонусы к?т?рел?, деформацияг? каршылыгы арту) ?йл?н? ??м ул й?р? с?л?тен : югалта. Авыру табигый йомыш ?т??не контрольд? тота алмый. Кайвакыт { эпилепсия ?ян?ге барлыкка кил?. Авыруны кулдан ашатырга кир?к була, | ? аны? йоту рефлексы сакланып кала.
Б?генге к?нд? авыруны яхшы н?ти?? бел?н д?валый торган ??м чирне? | ?сешен туктата торган чара юк. ?и?ел ??м уртача формалары бел?н (авыручыларга табиб билгел?г?н дарулар бераз ярд?м ит?рг? м?мкин. | Санап китк?н авыру формаларын д?валау, депрессияне, галлюцинацияне, агрессияне кимет? ?чен даруларны невролог ??м геронтолог кебек белгечл?р ген? билгели ала.
Авыруны? килеп чыгу с?б?пл?ре
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Н?селд?нлект?н тыш (15%), ул баш миене? бернич? м?рт?б? травма алуына, шулай ук даими депрессиял?р, психикага б?р?че озакка сузылган ситуациял?р (м?с?л?н, эшт? яки гаил?д? дошманлашу), калкансыман биз авыруы бел?н б?йле. Л?кин шулай да и? к?п очракта Альцгеймер авыруы халыкны? бик т?б?н белемле, т?б?н квалификацияле социаль катлавында к?бр?к очрый.
Д?валау ??м профилактика
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Табиблар фикеренч?, и? ышанычлы чаралар кроссвордлар, башваткычлар чиш?, чит телл?р ?йр?н?, ?итди ?д?бият уку ??м х?л кад?ре физик к?нег?л?р ясау, х?р?к?тл?н?, и? беренче чиратта – ??я? й?р?.
Кайбер тикшерен?чел?рне? фикере буенча, югары интеллектуаль активлык (бигр?к т? яшь чакта ук), нейроннар арасында ?ст?м? б?йл?неш барлыкка китереп, алга таба Альцгеймер авыруына кирт? куя. Ашауны? сыйфаты да билгеле д?р???д? роль уйный. Рационда А, Е, С витаминнарына бай продуктлар к?п булырга тиеш. Француз галимн?ре фикеренч?, ?леге чирд?н саклануда к?н саен бер бокал коры кызыл ш?раб эч?не? роле зур. Со?гы вакытларда гинкгобилоба агачы препаратларына зур ?метл?р баглана. Авыруны? к?ч?юен тоткарлау с?л?тен? ия чараларны гына т?гел, ? б?лки аннан тулысынча котылырга ярд?м ит? алучы чараларны эшл?? буенча ф?нни эзл?н?л?рне? тукталып торганы юк. ?мма л?кин лабораториял?рне? ш?п дару уйлап табуына ?метл?неп яш?г?нче, ?леге куркыныч чирг? каршы тору чарасын ?зе?? д? к?р? башларга кир?к. И? беренче чиратта, акылны эшл?терг? иренм??. Эшл?мич? ятучы баш мие – эшл?мич? торучы мускулга ти?. Мускуллар эшл?м?с?, алар ш?лпер?я, ши??, атрофиял?н?, ягъни эшк? яраксызга ?йл?н?. “Кечкен? соры к?з?н?кл?р” гимнастикасы, нейроннарны? бер-берсе бел?н б?йл?нешен активлаштыру ?стен?, х?тта я?а к?з?н?кл?р тууга да булыша. ?леге гимнастика баш миен к?н саен эшл?теп торудан гыйбар?т. Бу – уку (ч?п-чар ?д?бият т?гел), тарихны (?итди китаплар буенча), чит телл?рне ?йр?н?, даими р?вешт? к?рг?зм?л?рг?, музей, театр, концертларга, культура бел?н б?йле экскурсиял?рг? й?р?, компьютерны ?йр?н?, ша?мат уйнау ??м х?тта кроссвордлар чиш?.[2]
Эпидемиология
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]
Д?нья к?л?менд? авырулар саны 2006 елда 26,6 млн ис?пл?нс?, 2050 елга кад?р бу санны? д?рт тапкыр артуы м?мкин.
Иск?рм?л?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- ↑ Brookmeyer R, Gray S, Kawas C (September 1998). ?Projections of Alzheimer's disease in the United States and the public health impact of delaying disease onset?. Am J Public Health 88 (9): 1337–42. PMID 9736873.
- ↑ Акылыгыз камилме? (Халык медицинасы т?къдим ит?;Белеп тору ярый) / Анна БАРИНОВА / – № 11 (11256), 29 гыйнвар, 2009, archived from the original on 2025-08-07, retrieved 2025-08-07
Чыганаклар
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- ?бил?р, ?йд?гез, дус яшик! / Р?сим ХА?ИЕВ, КДУ студенты / – № 12-13 (11414), 2 февраль, 2010 2015 елны? 7 июнь к?ненд? архивланган.